Առաջադրանքներ.
1. Համեմատե՛ք Տիգրանակերտի և Արածանիի ճակատամարտերը, դրանց արդյունքները
/գրավոր/.

Տիգրանակերտի ճակատամարտ

Տիգրանակաերտի ճակատամարտը տեղի է ունեցել հռոմեական և հայկական զորքերի միջև Հայաստանի մայրաքաղաք Տիգրանակերտի մոտ, հոկտեմբերի 6-ին:
Պոնտոսում հռոմեական տիրապետությունը տապալելու և իր դաշնակից Միհրդատ VI Եվպատորին գահին վերականգնելու նպատակով, Հայոց թագավոր Տիգրան Բ Մեծը նախապատրաստվել է երկու ուղղությամբ մտնել Ասիա հռոմեական մարզը և վճռական ճակատամարտ տալ Եփեսոսի մոտ: Սակայն, կանխելով Տիգրան Բ Մեծի հարձակումը, մ.թ.ա. 69-ի գարնանը հռոմեական 40 հազարանոց բանակը՝ Լուկուլլոսի հրամանատարությամբ, Կապադովկիայի վրայով ներխուժել է Հայաստան և պաշարել է Տիգրանակերտը: Տիգրան Բ Մեծը սեպտեմբերի վերջին Տավրեսի իր ռազմակայանում ավարտել է զինվորական ուժերի համախմբումը և ընդառաջ ելել թշնամուն: Հայակական բանակի համար բարենպաստ չէին տեղանքի առաձնահատկւթյունները: Մարտը սկսվել է առաջ քաշված հայակական զրահարկի հեծելազորի վրա հռոմեական հեծյալ ուժերի գրոհով: Միաժամանակ Լուկուլլոսը 3 լեգեոնով խոր շրջանցումով դուրս է եկել Հայոց բանակի թիկունքը և անսպասելի հարվածել դեռևս մարտակարգ չընդունած հետևակին՝ նրան մատնելով փախուստի: Հայոց բանակը պարտություն է կրել, Տրգրանակերտը նվաճվել և կողոպտվել է, Տիգրան Բ Մեծի Միջերկրածովյան տիրությունը՝ Ասորիք, Փյունիկիա, Կիլիկիա, անցել են Հռոմին: Չնայած հաղթանակին, ճակատամարտը չի կանխորոշել պատերազմի ելքը. Արածանիի ճակատամարտ մ.թ.ա. 68-ում Լուկուլլոսի բանակը պարտություն է կրել և նահանջել Հայաստանից:

Արածանիի ճակատամարտ

Արածանիի ճակատամարտը տեղի է ունեցել հայկական և հռոմեական զորքերի միջև, Արածանի գետի մոտ:
Մ.թ.ա. 69-ի Տիգրանակերտի ճակատամարտում հռոմեական զորավոր Լուկուլլոսը, չկարողանալով վերջնականապես ընկճել հայկական բանակին, նահանջեց հարավ և վերահաս ձմռանը բանակեց Տիգրան Բ Մեծի դեմ ապստամբած Կորդուք գավառում: Վճռական ճակատամարտ տալու մտադրությամբ, մ.թ.ա. 68-ի գարնանը Լուկուլլոսն անցավ Հայկական Տավրոսի լեռները և վերսկսեց պատերազմը: Հայկական բանակը խույզ տվեց դաշտային ճակատամարտից՝ միաժամանակ հանկարծակի հակագրոհներով ու լեռնային փոքր կռիվներով խափանելով հակառակորդի մատակարարումը: Հայկական զորքը բաժանված էր երկու մասի. այրուձին գլխավորում էր Տիգրան Բ Մեծը, հետևազորը՝ Միհրդատ VI Պոնտացին: Հռոմեական զորքը պահվում էր հայակական հետևազերի և հեծելազորի արանքում, որոնցից մեկը մշտապես սպառնում էր նրան թիկունքից: Լուկուլլոսի բանակը ավելին քան երեք ամիս դեգերեց Տավրոսի լեռների և Արածանիի միջև ընկած տարածություններում: Հռոմեական լեգիոնները սեպտեմբերի կեսին փորձեցին անցնել Արածանին և շարժվել դեպի Արտաշատ մայրաքաղաքը, հայկական զորքին ճակատամարտի մեջ քաշել իրանց համար ձեռնտու վայրում: Սակայն հայկական հեծելազորը, Տիգրան Բ Մեծի առաջնորդուրյանբ, արագ երթով Արածանիի գետանցի մոտ կանխեց հռոմեացիների առաջխաղացումը: Կողմերն անհապաղ մարտի բռնվեցին: Հայկական հետելազորը նախ դիմեց խաբուսիկ փախուստի, բեկելով թշնամու մարտակարգը, ապա սկսեց հակագրոհը: Հայ թեթևազեն հեծյալները թունավոր ու ճանկավոր նետասլաքներով ծանր կորուստներ պատճառեցին հռոմեացիներին: Արածանիի ճակատամարտից հետո Լուկուլլոսի բանակի մնացորդները նահանջեցին հարավ և ապաստանեցին Մծբին քաղաքի պարիսպներին: Հռոմեական նվաճողներից ազատագրվեց ինչպես ամբողջ Հայաստանը, այնպես էլ Պոնտոսի թագավորության զգալի մասը: Հռոմեացի նշանավոր զորավար Լուկուլլոսը վարկազրկվեց՝ Արևելքի գործերը զիջելով Գնեոս Պոմպեոսին:

 

1.Ինչով են տարբերվում առարկայի իրական և կեղծ պատկերներները:

X առարկայի իրական պատկերը կազմվում է այն դեպքում եթե նրանից դուրս եկող երկու կամ ավելի ճառագայթներ ոսպնյակով անցնելիս զուգամիտում և հատվում մի որոշակի կետում:Եթե X կետը լքող ճառագայթները ոսպնյակով անցնելիս տարամիտում են, հետևաբար չեն հատվում մեկ կետում, և այդ ճառագայթների շարունակությունները տարվում և հատվում են մեկ կետում, ապա այդ կետում, ոսպնյակի նույն մասում, որտեղ տեղակայված է առարկան կստացվի այդ առարկայի կեղծ պատկերը

2.Որոնք են այն «հարմար» ճառագայթները, որոնց օգնությամբ սովորաբար կառուցում են առարկայի պատկերը ոսպնյակում:

Այդ հարմար ճառագայթներն են առարկայի ծայրից լքող գլխավոր օպտիկական առանցքին զուգահեռ, ծայրից լքող և ոսպնյակի կենտրոնով անցնող ճառագայթները: Ինչպես նաև ոսպնյակի այն կիզակետով, որը գտնվում է առարկայի նույն կողմում, անցնող

3.Գրեք բարակ ոսպնյակի բանաձևը:

1/F = 1/d + 1/f

Այս արտահայտության իմաստը ոսպնյակից պատկերի կամայական հեռավորությունը, առանց գծագրի կառուցման, գտնելն է:

4.Ինչն են անվանում ոսպնյակի խոշորացում: Գրեք խոշորացման բանաձևը:

ՊԱտկերի առարկայի համեմատությամբ մեծ կամ փոքր չափը մի հարաբերկակն մեծությամբ, որը կոչվում է ոսպնյակի խոշորացում: Այդ մեծությունը հավասար է առարկայի և պատկերի համապտասխան գծային չափերի հարաբերությանը: Համենայնդեպս այդ միավորն է Г-ն՝ գամմա: Եթե առարկայի և պատկերի գծային չափերն են h և h1 ապա՝
Г=h1/h, նաև Г = f/d

5.Ձեռքի տակ ունենալով միանյն քանոն՝ ինչպես կարող եք որոշել հավաքող ոսպնյակի կիզակետային հեռավորությունը, եթե օրն արևոտ է:

Օպտիկական առնցքի վրա գտնվող կիզակետի և ոսպնյակի հեռավորությունը կոչվում է կիզակետային հեռավորություն։ Ճառագայթները երկու երեսից էլ կարող են ընկնել ոսպնյակի վրա և անցնել կիզակետով։ Դա նշանակում է, որ հավաքող ոսպնյակը ունի երկու կիզակետ առջևի և հետևի, դրանք գտնվում են առանցքի վրա կենտրոնից հավասար հեռավորությունների վրա։

 

 

01․05․2021

1․Ի՞նչ է ոսպնյակը: Ոսպնյակների ի՞նչ տեսակներ գիտեք:

Այն թափանցիկ, սովորաբար ապակե մարմինը, որը երկու կողմից սահմանափակված է գնդային մակերևույթներով, կոչվում է ոսպնյակ: Ըստ ձևի՝ ոսպնյակները լինում են ուռուցիկ և գոգավոր: Ուռուցիկ են այն ոսպնյակները, որոնց միջին մասն ավելի հաստ է, քան եզրերը: Լինում են երկուռուցիկ, հարթուռուցիկ և գոգավոր-ուռուցիկ ոսպնյակներ: Գոգավոր ոսպնյակները նույնպես լինում են 3 տեսակի. երկգոգավոր,հարթ-գոգավոր, գոգավոր-ուռուցիկ:

2․Ո՞ր ուղիղն են անվանում ոսպնյակի գլխավոր օպտիկական առանցք:

Այն ուղիղը, որը պարփակող գնդային մակերևույթների կենտրոնները միացնում է, կոչվում է ոսպնյակի գլխավոր օպտիկական առանցք:

3․Ո՞ր ոսպնյակներն են կոչվում ուռուցիկ, և ո՞ր ոսպնյակները՝ գոգավոր:

Ուռուցիկ են այն ոսպնյակները, որոնց միջին մասն ավելի հաստ է, քան եզրերը: Գոգավոր են այն ոսպնյակները, որոնց միջին մասն ավերի բարակ է, քան եզրերը:

4․Ի՞նչ է բարակ ոսպնյակը: Ո՞ր կետն են անվանում բարալ ոսպնյակի օպտիկական կենտրոն: Ի՞նչ հատկությամբ է այն օժտված:

Ըստ իրենց չափերի՝ ոսպնյակները լինում են բարակ և ոչ բարակ: Բարակ են այն ոսպնյակները, որոնց միջին մասը (հաստությունը) զգալիորեն փոքր է նրանց սահմանափակող գնդային մակերևույթների շառավիղներից: Բարակ ոսպնյակի և գլխավոր օպտիկական առանցքի հատման Օ կետը կոչվում է ոսպնյակի օպտիկական կենտրոն: Ոսպնյակի օպտիկական կենտրոնով անցնող ճառագայթը իր ուղղությունը չի փոխում:

5․Ինչո՞վ են իրարից տարբերվում հավաքող և ցրող ոսպնյակները:

Ոսպնյակը հավաքող է, եթե նրա վրա ընկնող ճառագայթների փունջը ոսպնյակով անցնելուց հետո հավաքվում է մեկ կետում: Նույն պայմանի դեպքում գոգավոր ոսպնյակը ցրող է: Ոսպնյակը ցրող է, եթե նրա վրա ընկնող ճառագայթների փունջը ոսպնյակով անցնելուց հետո ցրվում է բոլոր ուղղություններով:

6․Ո՞ր կետն է կոչվում հավաքող ոսպնյակի կիզակետ: Իսկ ցրող ոսպնյակի կեղծ կիզակե՞տ:

Հավաքող ոսպնյակի կիզակետերը իրական են, իսկ ցրողներինը՝ կեղծ:

7․Ի՞նչ է ոսպնյակի կիզակետային հեռավորությունը: Ինչո՞վ են տարբերվում հավաքող և ցրող ոսպնյակների կիզակետային հեռավորությունները:

Ոսպնյակի օպտիկական կենտրոնից O մինչև գլխավոր կիզակետ F ընկած հեռավորությունը կոչվում է ոսպնյակի կիզակետային հեռավորություն: Կիզակետային հեռավորությունը նշանակվում է OF կամ F, և չափվում է մետրով:

8․Ո՞ր մեծությունն է կոչվում ոսպնյակի օպտիկական ուժ: Ի՞նչ միավորով է այն արտահայտվում, և ինչպե՞ս է սահմանվում այդ միավորը:

Կիզակետային հեռավորության հակադարձ մեծությունը կոչվում է ոսպնյակի օպտիկական ուժ և նշանակ վում է D տառով: D=1/F